Serwer për qeverinë e re të Serbisë: Kabineti dhe programi përfaqësojnë një kthesë të mëtejshme drejt së djathtës etnonacionaliste, anti-BE

Parlamenti i Serbisë votoi javën e kaluar qeverinë e re të vendit. Kabineti dhe programi përfaqësojnë një kthesë të mëtejshme drejt së djathtës etnonacionaliste, anti-BE. Qeveria përfshin ministra që SHBA i ka sanksionuar tashmë për korrupsion, si dhe lajkatarë të hapur rusofilë. Për të mos përmendur një kryeministër që udhëhoqi Ministrinë e Mbrojtjes së Serbisë vitin e kaluar, kur ajo ishte bashkëpunëtore në një sulm terrorist në veri të Kosovës, rrëmbimin e policëve të Kosovës dhe trazirat kundër paqeruajtësve të udhëhequr nga NATO. Ai tashmë ka përsëritur dëshirën e Serbisë për marrëdhënie të mira me Rusinë dhe refuzimin për t’u lidhur me sanksionet e BE-së kundër Moskës.

Presidenti Vuçiq po lë pak vend për ata që argumentojnë se Serbia është drejt Perëndimit. Në muajt e fundit ai është takuar në mënyrë të dukshme me diktatorët e mundshëm të Hungarisë dhe Azerbajxhanit, si dhe me autoritarët shumë të vërtetë që qeverisin Bjellorusinë, Rusinë dhe Kinën. Vuçiq nuk po e fsheh ambicien e tij për të shtrirë autoritetin e tij në 49% të Bosnjës dhe Hercegovinës të kontrolluar nga serbët, të gjithë Malit të Zi dhe veriut të Kosovës me shumicë serbe. Vuçiq kryesoi gjithashtu në dhjetor në zgjedhjet kombëtare groteske të padrejta dhe në zgjedhjet komunale mashtruese në Beograd, që kanë shtyrë Freedom House të vazhdojë të ulë rezultatet e demokracisë së Serbisë.

Pse Europa dhe SHBA-ja e mashtrojnë veten?

Megjithatë, zyrtarët në SHBA dhe Europë janë të përgatitur të tolerojnë dhe madje ta shpërblejnë Vuçiqin. Disa kanë frikë se çdo alternativë mund të jetë më e keqe. Të tjerët nuk duan të pranojnë dështimin e tre viteve të reagimit të lehtë ndaj Vuçiqit. Të tjerë ende imagjinojnë se thërrimet që ai shpërndan në drejtimin perëndimor – serbët që përdorin targa dhe dokumente identiteti të Kosovës – mund të parashikojnë përmirësim për çështje më të mëdha. Predhat dhe plumbat që Serbia lejon për të arritur në Ukrainë mund të ndikojnë në disa, ndonëse me siguri sasi të ngjashme – nëse jo më shumë – arrijnë në Rusi.

Por vetë-mashtrimi është një pjesë e madhe e kësaj historie. Vuçiq e ka bërë të qartë se nuk do të zbatojë marrëveshjet që SHBA dhe BE i konsiderojnë si ligjërisht të detyrueshme. Beogradi e ka kundërshtuar anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Europës. Kjo përkundër kualifikimeve të tij dhe përfitimeve që mund të kenë prej tyre serbët e Kosovës. Me siguri amerikanët dhe europianët inteligjentë e kuptojnë se pjesëmarrja serbe në stërvitjet e NATO-s gjeneron një rrjedhë të konsiderueshme të inteligjencës në Rusi. Por të bësh diçka për keqbërjen e Serbisë kërkon ngritje të rëndë politike. Pse ta pranoni këtë nëse askush mbi nivelin tuaj të pagave nuk kundërshton një politikë “nuk shoh asnjë të keqe”?

Një mundësi për të lëvizur

Së shpejti duhet të ketë një mundësi për të marrë një rrugë më efektive. Zyrtarët që falsifikuan politikën “nuk shoh asnjë të keqe” janë drejtuar diku tjetër. Rumint thotë se Përfaqësuesi Special i BE-së, Miroslav Lajçak dhe Zëvendës Ndihmës Sekretari i SHBA-së, Gabriel Escobar, po përgatiten të dy për të ecur përpara. Ata investuan shumë në Vuçiqin dhe kanë pak për të treguar për të. Po ashtu edhe ambasada amerikane në Beograd. Ambasadori Hill e ka denigruar vazhdimisht lidershipin e Kosovës duke lavdëruar atë të Serbisë.

Udhëheqësi i ri i Byrosë Europiane të Departamentit të Shtetit, Jim O’Brien, nuk ka rënë plotësisht në rrëmujën e tyre joproduktive. Ai ka qenë dukshëm i hapur në disa çështje me Vuçiqin. Por ai gjithashtu vazhdon t’i premtojë Serbisë përparim në krijimin e një Asociacioni të komunave me shumicë serbe në Kosovë që Vuçiq synon ta përdorë si një mekanizëm irredentist për qeverisjen e serbëve të Kosovës.

Asociacioni kërkon përmbushjen e ‘quid pro quo’

Kjo është për të ardhur keq. Kosova premtoi krijimin e Asociacionit në një marrëveshje të vitit 2013 që përfshinte njohjen e vlefshmërisë së Kushtetutës së Kosovës në të gjithë territorin e saj dhe një përkushtim për t’i lejuar Kosovës dhe Serbisë të anëtarësohen në Bashkimin Europian veçmas dhe pa ndërhyrje reciproke. Kjo përbënte njohjen de facto të Kosovës nga Serbia, pasi vetëm shtetet sovrane mund të anëtarësohen në BE.

Por Serbia është tërhequr nga këto angazhime. Vuçiq e ka bërë të qartë se nuk ka tolerancë më të madhe për njohjen de fakto sesa për njohjen de jure. Ai ka tërhequr kryetarët e komunave, policinë, gjyqtarët dhe zyrtarët e tjerë serbë nga institucionet e Kosovës në veri. Beogradi inkurajoi serbët e Kosovës që të bojkotojnë zgjedhjet e fundit lokale. Serbia po kundërshton gjithashtu anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Europës dhe në institucionet e tjera rajonale.

Problemi është demokracia

Të presësh që Kosova të formojë Asociacionin pa përfitimet që Serbia i premtoi në këmbim është marrëzi. Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka mbajtur një pozitë komanduese për shumicën e pesë viteve të fundit në politikën e Kosovës. Nuk do të kishte mënyrë më të shpejtë për ta humbur atë sesa t’ia jepte Asociacionin Serbisë pa marrë asgjë në këmbim. Ai ka të ngjarë të përballet me zgjedhje vitin e ardhshëm. Të presësh që ai të kryejë vetëvrasje politike për të kënaqur Beogradin është keqpërdorim diplomatik.

Sigurisht e njëjta gjë vlen edhe për presidentin Vuçiq. Serbia mund të jetë duke shkuar drejt autokracisë, por ende nuk është aty. Pak politikanë serbë rrezikojnë të thonë të dukshmen: se Kosova është e humbur dhe Serbia do të ishte më mirë ta pranonte. Opozita kryesore e Vuçiqit për vite me radhë ka qenë më e ashpër ndaj Kosovës sesa ai. Do të kërkonte një guxim të pazakontë që ai të përmbyste rrymat politike në Beograd.

Mënyra e vetme për të ringjallur Asociacionin është të ringjallet edhe quid pro quo-ja e vitit 2013. Kjo duhet të përfshijë pjesëmarrjen e vërtetë të qytetarëve serbë në qeverisjen e Kosovës, pranimin nga ana e Beogradit të autoritetit kushtetues dhe gjyqësor të Kosovës në veri dhe fundin e kundërshtimit të Beogradit ndaj anëtarësimit të Kosovës në organizatat ndërkombëtare. Kurti atëherë mund të jetë në gjendje të mburret se kishte bërë një marrëveshje të mirë. Vuçiq mund të pretendonte se kishte marrë atë që dëshironte Beogradi. Dhe SHBA-ja dhe BE-ja do të jenë në gjendje të pretendojnë përparim të vërtetë në afrimin e Serbisë dhe Kosovës me institucionet dhe vlerat euroatlantike.

Artikulli origjinal është publikuar në peacefare.net.

Autori Daniel Serwer është profesor në Universitetin Johns Hopkins në SHBA.