Opinion: A është SHBA në prag të një lufte tjetër civile?

Teksa jemi futur në muajin e tretë të 2024-ës, shqetësimet për dhunën politike janë bërë gjithnjë e më të përhapura, duke u shtrirë nga skajet e shoqërisë në rrjedhën kryesore.

Veçanërisht, ish-presidenti Donald Trump ka qenë i zëshëm në paralajmërimet e tij, duke sugjeruar kaos të mundshëm nëse procedurat ligjore kundër tij çojnë në humbjen elektorale.

Edhe veprimet rutinë politike tani ngjallin kërcënime dhune.

Për shembull, kur Gjykata e Lartë e SHBA-së mbështeti qëndrimin e administratës Biden për sigurinë kufitare në janar, duke i lejuar agjentët federalë t’i heqin barrierat e ngritura nga Teksasi, disa politikanë e interpretuan atë si një pararojë të trazirave civile. Vlerësimi i kërcënimit i Departamentit të Sigurisë Kombëtare për vitin 2024 nënvizon rrezikun, duke theksuar ciklin e ardhshëm zgjedhor si një pikë të mundshme për dhunë.

Në botimin e saj të vitit 2022, “Si fillojnë luftërat civile: Dhe si t’i ndalojmë ato” (How Civil Wars Start: And How to Stop Them) shkencëtarja politike Barbara F. Walter ofron një analizë të mprehtë, duke sugjeruar se kërcënimi i konfliktit civil është më afër sesa shumë do të donin ta pranonin. Walter ia atribuon këtë rrezik një përzierje të rrezikshme faktorësh, duke përfshirë ekstremizmin politik, polarizimin e thellë, tribalizmin shoqëror dhe kulturor, pranimin e përhapur të teorive konspirative, përhapjen e armëve të zjarrit, praninë e milicive të mirarmatosura dhe një besim në rënie në qeveri dhe parimet e demokracisë liberale perëndimore.

Një element kritik që Walter e identifikon është përshpejtimi – një ideologji që ajo e përkufizon si besimin në kolapsin e afërt të shoqërisë moderne, që kërkon shkatërrimin e saj të përshpejtuar për ta hapur rrugën për një rend të ri shoqëror. Kjo filozofi përkrahet nga një grup i larmishëm grupesh ekstremiste, duke filluar nga supremacistët e bardhë dhe nacionalistët te racistët, antisemitët, ksenofobët dhe militantët anti-qeveritarë. Ata argumentojnë me forcë se modeli aktual demokratik perëndimor është me të meta të pariparueshme dhe duhet të shpërbëhet për ta lehtësuar shfaqjen e një sistemi të ri qeverisje.

Përshpejtuesit e perceptojnë shtetin liberal bashkëkohor si në thelb të korruptuar dhe të paaftë për shpengim, duke nxitur avokimin e tyre të zjarrtë për revolucion. Ata besojnë se vetëm përmes shkatërrimit të strukturave ekzistuese shoqërore mund të krijohet një shoqëri e re, në dukje më e drejtë. Kjo doktrinë ekstremiste lulëzon duke mbjellë pakënaqësi, duke e nxitur dhunën dhe duke i shfrytëzuar ndarjet shoqërore për ta çuar përpara axhendën e saj, duke paraqitur një kërcënim të rëndësishëm për stabilitetin dhe kohezionin e shoqërive moderne.

Me besimin se qytetërimi perëndimor shkon në prag të kolapsit, adhuruesit e përshpejtimit argumentojnë se vetëm përmes trazirave të dhunshme demokracia mund të shtyhet në harresë, duke i hapur rrugën një rendi të ri të dominuar nga raca e bardhë. Kjo ideologji lulëzon në përkeqësimin e ndarjeve dhe nxitjen e polarizimit përmes sulmeve të dhunshme ndaj pakicave racore, hebrenjve, liberalëve, emigrantëve dhe kundërshtarëve të tjerë të perceptuar. Duke nxitur një kolaps kataklizmik të rendit ekzistues shoqëror, përshpejtuesit kërkojnë ta nxisin një luftë të dytë civile, duke e parë kaosin si një pararendës të domosdoshëm të rinovimit shoqëror.

Megjithatë, kjo strategji e terrorizmit nuk është e re, por më tepër e rrënjosur në një traditë të gjatë të dhunës ekstreme të së djathtës ekstreme. Për ta kuptuar origjinën dhe trajektoren e tij, duhet të merren parasysh ngjarjet kryesore si 6 janari i vitit 2021, si pjesë e një vazhdimësie që daton nga fundi i viteve 1970. Kjo trajektore mori vrull në vitet 1980, por u përball me pengesa pas goditjes mbarëkombëtare të nxitur nga bombardimi i Oklahoma City në 1995. Megjithatë, ajo u ringjall me energji të përtërirë pas presidencës së Barak Obamës dhe trazirave ekonomike të Recesionit të Madh në vitin 2008. Shfaqja e mediave sociale në vitet 2010 e armatosi më tej këtë ideologji, duke e përforcuar shtrirjen dhe fuqinë e saj mes peizazhit të polarizuar politik të Amerikës bashkëkohore.

Steven Simon dhe Jonathan Stevenson, ish-punonjës të Këshillit të Sigurisë Kombëtare të njohur për ekspertizën e tyre në konfliktet sektare në rajone si Irlanda e Veriut dhe Lindja e Mesme, kanë ofruar një vlerësim rrëqethës të trajektores aktuale të Shteteve të Bashkuara. Ata argumentojnë se kombi është i balancuar në mënyrë të pasigurt në buzë të konfliktit civil, duke tërhequr paralele me një koncept nga fizika të njohur si “ekuilibër i paqëndrueshëm”. Ky term e përshkruan një gjendje ku edhe një shqetësim i vogël mund të shkaktojë efekte kaskaduese, duke e shtyrë sistemin më larg nga stabiliteti i tij fillestar.

Në këtë kontekst, Simon dhe Stevenson sugjerojnë se çdo veprim i dhunshëm, qoftë i qëllimshëm apo i rastësishëm, ka potencialin t’i shtyjë Shtetet e Bashkuara në kaosin dhe çrregullimin e kërkuar nga përshpejtuesit. Ky ekuilibër i brishtë nënvizon nevojën urgjente për masa proaktive për t’i adresuar ndarjet shoqërore dhe për ta zbutur rrezikun e përshkallëzimit të dhunës.

Gazetari kanadez Stephen Marche jep një prognozë të zymtë në botimin e tij të vitit 2022, “Lufta e ardhshme civile: letra nga e ardhmja amerikane”, duke e pohuar pashmangshmërinë e një konflikti të ri civil në Shtetet e Bashkuara. Marche paraqet një tablo të zymtë, duke sugjeruar se kombi amerikan është në një trajektore drejt shpërbërjes. Ai supozon se Shtetet e Bashkuara po zbresin në llojin e grindjeve sektare që zakonisht lidhen me kombet e varfëra të shënuara nga një histori dhune, në vend që ta mishërojnë imazhin e tyre tradicional si demokracia më e madhe në botë dhe ekonomia më e madhe.

Sipas mendimit të Marche, pyetja nuk është nëse Shtetet e Bashkuara do të pësojnë trazira të thella, por më tepër se si do të shpaloset ky proces transformues. Vlerësimi i tij i kthjellët e nënvizon nevojën urgjente për introspeksion dhe përpjekje të bashkërenduara për t’i trajtuar thyerjet themelore të shoqërisë përpara se ato të përshkallëzohen në konflikt të plotë.

Ndërkohë që disa mund t’i hedhin poshtë këto pretendime si të egzagjeruara dhe frikësuese, ekziston një bërthamë thelbësore e së vërtetës që qëndron në themel të këtyre shqetësimeve. Një sondazh i kryer në vitin 2021 nga Qendra për Demokraci dhe Angazhim Qytetar të Universitetit të Maryland dhe Washington Post, zbuloi statistika alarmante: gati një e katërta e demokratëve dhe 40% e republikanëve besojnë se përdorimi i dhunës kundër qeverisë është të paktën “disi i justifikuar”. Ky përfaqëson nivelin më të lartë të mbështetjes për ndjenja të tilla në më shumë se dy dekada.

Këto shqetësime kanë vazhduar dhe madje janë intensifikuar me kalimin e kohës. Një studim i mëpasshëm i kryer në vitin 2024 nga Washington Post dhe qendra e Universitetit të Maryland-it e konfirmoi këtë prirje. Gjetjet sugjerojnë se republikanët, në veçanti, janë bërë gjithnjë e më simpatikë ndaj individëve që morën pjesë në sulmin në Kapitol të SHBA-së dhe janë më të prirur për ta liruar Donald Trump nga përgjegjësia për sulmin në krahasim me vitet e mëparshme. Ky ndryshim i qëndrimeve nënvizon thellimin e polarizimit dhe rritjen e tolerancës ndaj dhunës brenda segmenteve të caktuara të popullatës amerikane.

Megjithatë, është thelbësore të pranohet se as sondazhet e opinionit dhe as parashikimet spekulative nuk mund të barazohen me sigurinë profetike. Ndërkohë që probabiliteti i një lufte civile mund të duket relativisht i ulët për momentin, ky vlerësim nuk bazohet vetëm në ndarjet gjeografike – historike si Veriu kundër Jugut ose çështje të veçanta të diskutueshme si skllavëria. Në vend të kësaj, peizazhi aktual paraqet një kërcënim të ndryshëm, megjithëse po aq shqetësues.

Në kundërshtim me ndarjet e thjeshta midis shteteve të kuqe dhe blu ose zonave urbane dhe rurale, Shtetet e Bashkuara përballen me një formë më tinëzare të dhunës: terrorizmin e qëndrueshëm dhe mbarëkombëtar. Ky manifestim i trazirave i tejkalon lëvizjet tradicionale separatiste, duke paraqitur një kërcënim potencial që është më i përhapur dhe i paparashikueshëm.

Ky vlerësim është i ndërlikuar nga prevalenca marramendëse e armëve të zjarrit në shoqërinë amerikane. Shtetet e Bashkuara krenohen me një pjesë disproporcionale të armëve të zjarrit në botë, me rreth 393 milionë armë në pronësi private, duke e tejkaluar edhe totalin e kombinuar të 25 vendeve kryesore. Kjo përhapje e armëve jo vetëm që e lehtëson përhapjen e dhunës, por gjithashtu mundëson ngritjen e lëvizjeve të rezistencës pa udhëheqës, siç vërehet nga ekspertë si Simon dhe Stevenson.

Këto lëvizje, të mishëruara nga grupe si e djathta ekstreme, antiautoritare Boogaloo Bois, funksionojnë pa udhëheqje qendrore, duke i bërë ato veçanërisht të vështira për t’iu kundërvënë. Aftësia e tyre për ta mobilizuar dhe nxitur dhunën rritet nga qasja dhe bollëku i armëve të zjarrit, duke nënvizuar nevojën urgjente për masa gjithëpërfshirëse për ta trajtuar këtë kërcënim të shumanshëm.

Sigurisht, disa nga mbrojtësit më të vendosur për të drejtat e Amendamentit të Dytë janë individë që e mbrojnë hapur fillimin e një konflikti të ri civil. Shkëndija rreth të drejtave të armëve nxiti gjithashtu rritjen e lëvizjeve të milicisë në fillim të viteve 1990 dhe shërbeu veçanërisht si një faktor motivues për kryerjen e Timothy McVeigh të bombardimit në Oklahoma City në 1995 – një ngjarje që qëndroi si sulmi terrorist më vdekjeprurës në tokën amerikane deri më 11 shtator të vitit 2001.

Nëse Shtetet e Bashkuara arrijnë ta anashkalojnë një luftë civile të drejtpërdrejtë, pasojat e mundshme të dhunës së vazhdueshme politike janë të rënda dhe të gjera. Skenarë të ndryshëm të zymtë shfaqen në horizont, secili duke paraqitur një grup unik sfidash që mund t’i përkeqësojnë më tej ndarjet ekzistuese dhe ta minojnë kapacitetin e qeverisë për t’i mbrojtur qytetarët e saj.

Richard Haass, në botimin e tij të vitit 2023 mbi erozionin e normave demokratike në Amerikë, postulon mundësinë që kombi të përjetojë një situatë të ngjashme me “Problemet” e stërzgjatura të Irlandës së Veriut. Ky krahasim e nënvizon ashpërsinë e situatës, duke e theksuar potencialin për trazira dhe dhunë të tejzgjatur që mund ta gërryejnë strukturën e shoqërisë amerikane dhe ta kërcënojnë stabilitetin e institucioneve të saj demokratike.

Richard Haass lëshon një paralajmërim të ashpër, duke sugjeruar se nëse ka një plan për rreziqet përpara, ai gjendet në Problemet e Irlandës së Veriut – një konflikt i tmerrshëm tre dekadash që shpërtheu në fund të viteve 1960. Kjo periudhë e trazuar dëshmoi përfshirjen e grupeve të shumta paraushtarake, agjencive të zbatimit të ligjit dhe forcave ushtarake, duke rezultuar në rreth 3600 viktima dhe një rënie të konsiderueshme ekonomike në rajon.

Veçanërisht, figura të shquara brenda lëvizjes supremaciste të bardhë amerikane, përkrahës të gjatë të trazirave civile dhe rebelimit, kanë marrë frymëzim nga modeli i Irlandës së Veriut. Ata e shohin Ushtrinë Republikane Irlandeze (IRA), organizatën kryesore terroriste të provincës, si një model për aspiratat e tyre. Duke shkruar me pseudonimin “Fafnir” në një forum në internet në vitet 1980, Robert Miles – një nga udhëheqësit e hershëm të nëntokës së dhunshme të ekstremit të djathtë të Amerikës – parashikoi një përsëritje të Problemeve në tokën amerikane. Ai parashikoi një skenar ku taktikat e përdorura nga IRA do të pasqyroheshin në të gjithë vendin, duke çuar në një rishfaqje të zymtë të historisë së trazuar të Irlandës brenda Shteteve të Bashkuara.

Pavarësisht certifikimit të suksesshëm të zgjedhjeve presidenciale të vitit 2020 dhe arrestimeve të mëvonshme të mbi 1,000 individëve të përfshirë në kryengritjen e 6 janarit 2021, në Kapitol Hill, me shumë dënime ose pranime fajësie, spektri i terrorizmit të së djathtës ekstreme në Shtetet e Bashkuara vazhdon. Edhe në mes të ngjarjeve kryesisht paqësore që i rrethojnë zgjedhjet afatmesme të vitit 2022, kërcënimi mbetet i fuqishëm.

Ngjarjet e 6 janarit të vitit 2021, nuk ishin incidente të izoluara, por më tepër pjesë e një trajektoreje më të gjerë historike të shënuar nga përhapja e teorive konspirative dhe rritja e racizmit, antisemitizmit dhe ksenofobisë brenda diskursit politik dhe social. Së bashku me qasjen e lehtë të armëve të zjarrit, ky mjedis krijon një terren pjellor për akte të reja të dhunës në familje, të motivuara politikisht.

Prevalenca e vazhdueshme e ideologjive ekstremiste, e kombinuar me disponueshmërinë e armatimit dhe gërryerjen e besimit në institucionet demokratike, e nënvizon nevojën urgjente për masa gjithëpërfshirëse për t’i adresuar shkaqet rrënjësore të radikalizimit dhe për t’i zbutur rreziqet e sulmeve të ardhshme. Injorimi ose nënvlerësimi i këtyre kërcënimeve shërben vetëm për ta përjetësuar ciklin e dhunës dhe pasigurisë që e rrënon shoqërinë amerikane./CNN

Përgatiti: Nuhi Shala